Filmreeks Zingeving en acceptatie:   Ni juge, ni soumise: keuzefilm in het kader van de Nationale Dagen van de Gevangenis

In het verleden ging de film in het kader van de Nationale Dagen van de Gevangenis al over reintegratie, het leven in de gevangenis en een psychiatrische patiënt die criminele daden stelt. Vandaag wil ik een ander aspect van justitie belichten: de onderzoeksrechter en de beklaagden die voor hem verschijnen.
Bij het lezen van dit woord, had u meteen een beeld in uw hoofd. Net zoals wanneer u denkt aan beklaagden en onschuldigen. Dit beeld is bepaald door de media, zowel door het nieuws als de buitenlandse series. Of, minder waarschijnlijk, door uw eigen ervaringen met justitie. Zoals wel vaker is er een groot verschil tussen de realiteit en film. Deze docufilm geeft een unieke inkijk in het proces achter de schermen, in de hoop uw beeld van beklaagden en onderzoeksrechters bij te kleuren. Deze documentaire volgt Anne Gruwez, onderzoeksrechter voor het parket in Brussel. De makers volgden haar gedurende 3 jaar om dit portret te maken. De onderzoeksrechter is belast met een zware taak. Hij leidt een gerechtelijk onderzoek, met als taak om in samenwerking met de politie aan waarheidsvinding te doen. Hij dient bewijzen te zoeken van schuld (of onschuld) van een verdachte binnen de grenzen van de wet. Dit maakt van een onderzoeksrechter één van de machtigste figuren in ons land.
De beslissingen die Gruwez als onderzoeksrechter elke dag moet nemen zijn niet min. Een afweging maken tussen de bescherming van de maatschappij, de kost aan de maatschappij en de gevolgen voor slachtoffers en dader. De documentaire is een authentieke illustratie van het empathisch vermogen waarmee Gruwez dit doet. Je zou haar af kunnen doen als een strenge, ietwat kleurrijke figuur. Maar let op haar grote repertoire en haar vermogen om op een gepaste manier te reageren op de verschillende profielen die voor haar zitten. Deze documentaire brengt de vele verschillende daders, verdachten en familie in beeld die voor de onderzoeksrechter verschijnen. Van agressief en hautain tot vriendelijk en beleefd en van mentaal scherp tot psychisch in de war. Door mijn werk als moreel consulent in de gevangenis kan ik alleen maar bevestigen dat dit gaat om een zeer diverse groep aan mensen. De onderzoeksrechter wordt dagelijks geconfronteerd met al het lelijke en gruwelijke dat plaatsvindt in onze maatschappij. De titel “Ni juge, ni soumise” verwijst naar de instelling van Gruwez: niet veroordelend, niet onderdanig, maar wel duidelijk. Kijken naar de daad, tot in de gruwelijkste details, maar de dader niet reduceren tot die paar minuten in zijn of haar leven. Zoals Gruwez het zelf verwoordt: ”De daad is monsterlijk, niet de dader. Een kind doden is monsterlijk, maar dat maakt van
de dader nog geen monster. Het blijft een mens. Een mens is áltijd méér dan die ene verschrikkelijke daad. We zouden ervoor kunnen kiezen om te zeggen dat er mensen zijn die geen mensen zijn en hen uit de mensheid gooien, maar dat doen we niet. Dat gaat niet.” Ik vind het erg bijzonder om te merken hoe iemand die elke dag wordt geconfronteerd met het lelijke dat mensen elkaar kunnen aandoen, zo kan blijven houden van de mens. Gruwez is bij tijden grof en politiek incorrect (hoe fijn is dat), maar nooit zonder doel. Deze vrouw leeft voor haar werk, het beschermen van de maatschappij en het streven naar rechtvaardigheid. Ze heeft geaccepteerd dat er lelijkheid in de wereld bestaat, maar ze maakt geen onderscheid tussen arm of rijk. Ieder slachtoffer heeft het recht om te weten wie de dader is, ook al zijn de slachtoffers overleden prostitués en ligt de dader mogelijk al weken onder de zoden. Gruwez kreeg op een Frans filmfestival een prijs voor beste acteerprestatie. Een bijzondere situatie aangezien ze geen rol speelt, maar tegelijkertijd één van de kritieken op de docu. Is dit écht en is het niet over de top? Haar baas Luc Hennart heeft getracht de filmvertoning in België te verhinderen. Het is zeer uitzonderlijk dat een onderzoeksrechter zo in de interne keuken laat kijken en dat is voor collega’s duidelijk ongemakkelijk. Anne Gruwez is eloquent en uitgesproken, maar ik denk juist heel erg authentiek. Het oordeel is aan u…