Un triomphe
‘Un triomphe’ van regisseur Emmanuel Courcol is gebaseerd op een waargebeurd verhaal, het verhaal van de Zweedse regisseur Jan Jönson, die in 1986 met een aantal gedetineerden op tournee ging langs enkele theaters. In 2005 verscheen hier een documentaire over getiteld ‘Prisoners of Beckett’.
In de Franse vertelling zien we een uitgerangeerd acteur, Étienne Carboni (glansrol van Kad Merat uit ‘Bienvenue chez les Ch’tis’ en ‘Les choristes’), die het plan opvat om met gedetineerden het stuk ‘Wachten op Godot’ van de Ierse toneelschrijver- en dichter Samuel Beckett te gaan spelen. Een stuk bij uitstek geschikt voor de doelgroep, want gevangenen weten maar al te goed wat wachten inhoudt: wachten op het uurtje luchten, wachten op de dagelijkse warme hap en het lange wachten op de dag van vrijlating.
Inleiding en duiding door Jan Kuilman van Stichting Morele Bijstand aan Gevangenen
Datum: donderdag 27 november 2025 14u30
Locatie: Zuilenzaal van het VC Geuzenhuis, Kantienberg 9 te Gent 9000
Deelnemen: gratis, koffie en thee aangeboden. Een vrije bijdrage is altijd welkom (als bijdrage in de (hoge) kosten voor voorstelling in het openbaar)
Reserveren: gent@demens.nu 09/233 52 26
Un Triomphe
Een film in de cyclus zingeving en verlangen naar aanleiding van de nationale dagen van de gevangenis.
Un Triomphe is een Franse film van regisseur Emmanuel Courcol, gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het draait om een werkloze acteur die een theaterworkshop geeft in een gevangenis. Hij kiest voor het toneelstuk Waiting for Godot, wat perfect aansluit bij het thema van wachten en verlangen dat gevangenen goed kennen. Zoals theaterproject in de gevangenis is er eerst weerstand, maar gaandeweg ontdekken de gevangenen hun talent en motivatie. Uiteindelijk wil de regisseur het stuk buiten de gevangenis opvoeren, wat leidt tot een reeks uitdagingen en een feelgood einde. Het verhaal gaat over kunst als middel tot persoonlijke groei, hoop en vrijheid, zelfs in een omgeving van beperkingen.
Het toont hoe kunst een weg kan openen naar waardigheid, dialoog en persoonlijke groei. Maar hoe verhoudt deze hoopvolle boodschap zich tot de realiteit in Belgische gevangenissen anno 2025, waar overbevolking en grondslapers een dagelijkse realiteit zijn?
De Menselijke Waardigheid onder Druk
Als vrijzinnig humanist vind ik dat iedere mens recht heeft op een menswaardig bestaan. In België is dat recht ernstig in het gedrang: meer dan 500 gedetineerden slapen op een matras op de grond door een tekort aan cellen. De gevangenispopulatie bedraagt ruim 13.400 personen, terwijl er slechts plaats is voor ongeveer 11.000. En zelfs dit laatste cijfer stelt de realiteit mooier voor dan ze is. Je kan in een ruimte voor één persoon wel een stapelbed plaatsen, maar dat wil niet zeggen dat er plaats is voor 2 personen, laat staan voor 3. Dit leidt tot mensonwaardige omstandigheden en verhoogde spanningen binnen de muren. Want niet alleen zijn er te weinig bedden, ook de infrastructuur, het personeel en de keuken zijn niet voorzien voor deze hoeveelheid mensen.
Als moreel consulent in de gevangenis merk ik dit ook. Toen ik begon in 2010 schommelde de gevangenispopulatie rond de 10 000 en deed ik veel van mijn luisterwerk in de cel van de gedetineerde zelf. Hij zat er toch vaak alleen of er waren veel momenten waarop één van beide heren, naar de wandeling, les, werk of bezoek was. Deze manier van werken heeft vele voordelen, mensen voelen zich meer op hun gemak en je zit minder in een hulpverlenings-setting door de afwezigheid van een bureau en computer. Op dit moment zijn er bijna geen mono cellen meer en kom ik steeds vaker in een cel waar er 3 gedetineerden me ontvangen. De inhoud van mijn werk verandert dan van een vertrouwelijk gesprek naar bemiddelen en oppervlakkige conversaties om de spanningen wat te verlagen. Deze context dwingt je dan om meer gesprekken te hebben in een gespreksruimte, waarvan er structureel te weinig van zijn.
Waar Un Triomphe laat zien hoe theater een ruimte kan scheppen voor zelfontplooiing, zien we in onze realiteit het tegenovergestelde: gebrek aan ruimte, privacy en basiscomfort. Hoe kan men spreken over rehabilitatie als zelfs een bed niet gegarandeerd is?
Vrijheid, Verantwoordelijkheid en Rehabilitatie
De film benadrukt dat vrijheid gepaard gaat met verantwoordelijkheid. Maar in een context van overbevolking is er nauwelijks ruimte voor programma’s die verantwoordelijkheid en groei stimuleren. Onderwijs, therapie en creatieve projecten worden beperkt door personeelstekorten en veiligheidsproblemen. De Centrale Toezichtsraad waarschuwt dat overbevolking de toegang tot educatie, sport en begeleiding ernstig belemmert, wat de kans op succesvolle re-integratie verkleint.
Dialoog en Zingeving versus Overleven
In Un Triomphe vormt het toneelstuk Wachten op Godot een katalysator voor existentiële reflectie. Het is net dat wat ik in mijn werk ook tracht te bereiken of te stimuleren. Mensen kritisch laten nadenken over waar ze mee bezig waren en wat ze nog willen bereiken in hun leven. In Belgische gevangenissen overheerst echter een andere realiteit: overleven in een cel met drie personen en een matras op de grond. Dialoog over zin en toekomst maakt plaats voor frustratie en geweld. Incidenten zoals verkrachtingen en vechtpartijen tonen hoe overbevolking niet alleen menselijkheid ondermijnt, maar ook veiligheid. De veiligheid van gedetineerden, het gevangenispersoneel en bij uitbreiding van de hele samenleving. Want op enkele uitzonderingen na komt elke gedetineerden ooit weer vrij.
Solidariteit en Empathie: Een Structurele Uitdaging
De film toont hoe empathie bruggen kan slaan. Maar in België is het systeem zelf een obstakel. Ondanks een noodwet die sinds augustus 2025 van kracht is, blijft het aantal grondslapers stijgen. Structurele hervormingen – zoals alternatieve straffen, snellere doorstroom en investeringen in capaciteit – komen traag op gang. Intussen blijft het gevangeniswezen spreken van een “humanitaire crisis”.
Als moreel consulent wacht ik ook al jaren op verandering binnen justitie. Op langere termijn ben ik hoopvol omdat er in ieder geval op papier een andere weg is ingeslagen. In de nieuwe gevangenissen werkt men op een menselijkere manier. En er zijn steeds meer kleinschalige, lokaal verankerde detentiehuizen met aandacht voor de specifieke noden van haar bewoners.
Voor u denkt dat in Frankrijk alles beter is en daar alles op rolletjes loopt en het bij ons enkel kommer en kwel is. Het tegendeel is waar, Frankrijk kampt met gelijkaardige problemen als wij hier. En ook in België zijn er verschillende mooie projecten geweest, zo heeft de Stichting voor Morele Bijstand aan Gevangenen zelf nog bijgedragen aan een bijzonder theaterproject in Gent een aantal jaar geleden. En was er recent de opera Barzakh in Gent, een voorstelling in samenwerking met gedetineerden over het voorarrest, de periode waarin men wacht op het oordeel van de rechter.
Van Inspiratie naar Actie
Un Triomphe herinnert ons eraan dat menselijkheid en creativiteit essentieel zijn voor herstel. De Belgische realiteit confronteert ons met een pijnlijke vraag: hoe kunnen we spreken over rehabilitatie als basisrechten ontbreken? Het gevangeniswezen vraagt om meer dan noodmaatregelen. Als vrijzinnig humanist pleit ik voor een rechtssysteem dat niet alleen straft, maar ook investeert in waardigheid, dialoog en kansen.